
Skuteczność dialogu społecznego w implementacji dyrektywy o płacach minimalnych – sukces czy rozczarowanie? Pod takim tytułem w dniach 14-15.01.2025 r. odbyło się w Warszawie seminarium organizowane przez NSZZ „Solidarność” we współpracy z EZA (Europejskie Centrum ds. Pracowniczych). Celem seminarium było przeprowadzenie międzynarodowej debaty poświęconej wdrażaniu Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2022/2041 z dnia 19 października 2022 r. w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w Unii Europejskiej.
W wydarzeniu nie mogło zabraknąć Krajowego Sekretariatu Transportowców NSZZ Solidarność, w którym jest zrzeszonych sześć krajowych sekcji branży transportowej.
Pierwszy dzień wydarzenia
Na wstępie Jerzy Jaworski, Zastępca Przewodniczącego NSZZ „Solidarność” powitał zaproszonych gości, podkreślając, że warto rozmawiać i spotykać się w sprawie Dyrektywy w szerokim gronie, także międzynarodowym.
Po tych słowach wstępu głos zabrał Jose Antonio Garrido Otaola, który przedstawił punkt widzenia Komisji Europejskie (KE). W swoim obszernym wystąpieniu przedstawił kolejno takie tematy jak:
1. Kompetencje UE w zakresie polityki społecznej.
2. Ochrona płacy minimalnej w UE i znaczenie dyrektywy o wynagrodzeniu minimalnym.
3. Główne cechy dyrektywy (art. 153 ust. 1 lit. B) TFUE dotyczące warunków pracy:
• Co robi Dyrektywa: ustanawia ramy na poziomie UE dla następujących elementów:
- adekwatność ustawowych płac minimalnych,
- promowanie negocjacji zbiorowych w zakresie ustalania wynagrodzeń,
- zwiększenie skutecznego dostępu pracowników do ochrony płacy minimalnej.
• Czego Dyrektywa nie robi:
- ustalenia poziomu wynagrodzenia,
- zobowiązanie państw członkowskich do wprowadzania ustawowej płacy minimalnej,
- ingerencji w kompetencje krajowe i autonomię partnerów społecznych.
4. Oczekiwany wpływ Dyrektywy.
5. Transpozycja i wdrożenie przez kraje EU.
W kolejnych wystąpieniach głos zabrali przedstawiciele Polski, Holandii, Bułgarii, Litwy, Austrii, Francji, Czech. Każde z wystąpień obrazowało sytuację w poszczególnych krajach w zakresie wprowadzanej Dyrektywy lub etap przygotowań do wprowadzenia. Niewątpliwie kraje Europy Zachodniej, takie jak Francja i Holandia, to liderzy w podnoszeniu płacy minimalnej. W zakresie układów zbiorowych w przypadku obu krajów mamy bardzo wysoki poziom. W Holandii wskaźnik pokrycia przekracza 71%, a we Francji jest to powyżej 90%. Podstawą takiego faktu jest spojrzenie społeczne, a nie tylko ekonomiczne. Zupełnie inaczej sytuacja wygląda w krajach Europy Wschodniej. Dla przykładu w Polsce mamy jedynie ponad 13% zawartych układów zbiorowych. Tendencja w naszym kraju jest spadkowa, czego przykładem jest sytuacja w PKP Cargo, gdzie Zakładowy Układ Zbiorowy Pracy (ZUZP) został rozwiązany z 24 miesięcznym okresem wypowiedzenia. Podobną sytuację mamy teraz w Poczcie Polskiej. Tam trwa walka o jutro pracowników.
Podsumowując pierwszy dzień, można zauważyć, że poszczególne kraje dochodzą do celu różnymi drogami. Zasadniczo w zależności od położenia geograficznego, podejście do zagadnienia jest oparte na innych podstawach, także historycznych. Tak więc mamy Europę dwóch prędkości, gdzie kraje „zachodu” w znacznym stopniu wyprzedzają „wschodnie” np.: w zasięgu układów zbiorowych pracy, niższym udziale nisko opłacanych pracowników.
Koniec spotkania to zaskakująca informacja o opublikowaniu przez Rzecznika Generalnego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) opinii, w której radzi sędziom, aby unieważnili omawianą Dyrektywę w całości. Jego zdaniem, jak również skarżących rządów Dani i Szwecji – materia, którą reguluje dokument UE powinien być wyłącznie w gestii państw członkowskich. Jednak w opinii prawników specjalizujących się w prawie europejskim, dopóki Dyrektywa nie zostanie unieważniona, ma moc wiążącą, czyli należy ją implementować.
Drugi dzień seminarium
Początek to prezentacja Andrzeja Kuchty – członka Rady Dialogu Społecznego z ramienia NSZZ „Solidarność”, który przedstawił sytuację w Polsce, w zakresie wdrażania Dyrektywy i płacy minimalnej. Podkreślił, że w Polsce ten proces ma swój początek w roku 2021, kiedy rząd rozpoczął konsultacje społeczne i opracowanie zmian w prawie pracy. Dyrektywa przyjęta w 2022 roku, określała ramy dla krajowych działań, pozostawiając poszczególnym państwom swobodę w dostosowaniu jej zasad do specyfiki własnych rynków pracy. Polska na tle krajów europejskich w obszarze płacy minimalnej ma pozycję zadowalającą. Dla przykładu w roku 2015 płaca minimalna wynosiła 1750 zł brutto, a w br. mamy już 4666 zł brutto, co daje nam 53,7% przeciętnego wynagrodzenia. Natomiast minimalna stawka godzinowa to 30,50 zł brutto. Warty podkreślenia jest fakt, że jesteśmy liderami w Europie Środkowo Wschodniej.
W kolejnej części omówieniu polegały oczekiwane rezultaty wdrożenia Dyrektywy, które powinny znacząco podnieść standardy pracy:
• Wzrost płacy minimalnej.
• Upowszechnienie układów zbiorowych pracy.
• Poprawa standardu życia i warunków pracy.
• Zmniejszenie nierówności dochodowych.
• Wzmocnienie dialogu społecznego.
• Poprawa współpracy między partnerami społecznymi.
W podsumowaniu prelekcji Andrzej Kuchta przedstawił kluczowe wnioski, do których należą:
• Poprawa warunków pracy i zmniejszenie nierówności dochodowych.
• Ożywienie negocjacji zbiorowych i poprawa świadomości społecznej.
• Promocja edukacji dla utrzymania trwałych efektów zmian.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (EU) 2022/2041 z dnia 19 października 2022 r. jest krokiem w kierunku poprawy stosunków na rynku pracy, a wymóg współpracy partnerów społecznych może w istotny sposób zmienić polski rynek pracy.
Kolejny panel wydarzenia miał wypełnić przedstawiciel strony rządowej reprezentujący Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Niestety nikt nie przybył, co wzbudziło zdziwienie zebranych gości z kraju i zagranicy. Należy zadać sobie pytanie, jak wygląda dialog społeczny i jak traktowa jest strona społeczna w Polsce?
W związku z powyższym należy przypomnieć, że do 15 listopada 2024 r. kraje członkowskie Unii Europejskiej zobowiązały się do implementacji do porządku krajowego, przepisów Dyrektywy. W Polsce Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pomimo upływu terminu nadal nie wdrożyło wspomnianej Dyrektywy do porządku prawnego.
Podsumowaniem tego dnia była szeroka dyskusja, w której brali udział przedstawiciele Rady Dialogu Społecznego (RDS) wraz z ekspertami m.in. Prof. Jacek Męcina, doradca Zarządu Konfederacja Lewiatan, dr Jan Czarzasty z SGH oraz goście zagraniczni.
Na koniec glos zabrał Sławomir Adamczyk z Biura - Branżowo Konsultacyjnego NSZZ „Solidarność”, podkreślając wagę promocji Dyrektywy, zwłaszcza w polskich warunkach, gdzie układy zbiorowe pracy pozostawiają wiele do życzenia.
Padły też wyraziste słowa Bartłomieja Mickiewicza, Zastępcy Przewodniczącego KK NSZZ „Solidarność” – „Liczę na to, że w sprawie Dyrektywy o adekwatnym wynagrodzeniu minimalnym cała wieloletnia praca związków zawodowych nie pójdzie w niwecz. My jako „Solidarność” na pewno nie zgadzamy się na to, żeby kraje Europy Środkowo Wschodniej były źródłem taniej siły roboczej…”.